İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Kapsamında Periyodik Test ve Kontroller, iş yerinde kullanılan ekipman ve makinelerin düzenli aralıklarla test edilerek güvenlik standartlarına uygun olup olmadığının kontrol edilmesidir. Bu kontroller, çalışanların güvenliğini sağlamak ve iş kazalarını önlemek amacıyla yasal olarak zorunlu tutulmuştur.

Periyodik Test ve Kontrollerin Amacı

İş yerinde kullanılan makineler, araçlar, ekipmanlar ve sistemler zamanla aşınabilir, yıpranabilir veya bozulabilir. Bu nedenle, bu ekipmanların düzenli olarak kontrol edilmesi ve test edilmesi, güvenlik risklerini en aza indirgemek için hayati öneme sahiptir. Periyodik testler, iş yerinde yaşanabilecek potansiyel tehlikeleri önceden tespit ederek, gerekli önlemlerin alınmasına olanak tanır.

Periyodik Test ve Kontrollerin Kapsamı

İş yerinde farklı makine, ekipman ve sistemler, kullanım amaçlarına ve risklerine bağlı olarak farklı periyotlarda kontrol edilmelidir. Aşağıda, İSG mevzuatına göre periyodik kontrol gerektiren ana ekipman ve sistemler bulunmaktadır:

1. Basınçlı Kap ve Tesisatlar:

   • Kazanlar: Su, buhar veya sıcak su kazanları gibi basınç altında çalışan sistemlerin düzenli olarak kontrol edilmesi gerekir. Bu kontroller, patlama ve basınç kaynaklı kazaları önlemeye yöneliktir.
   • Hava Tankları: Kompresörler ve hava depolama tankları gibi basınçlı sistemler, kaçaklar veya aşırı basınç sorunlarına karşı kontrol edilir.
   • Buhar ve Gaz Hatları: Buhar, sıcak su ve gaz hatları, kaçaklar veya basınç problemlerine karşı düzenli olarak kontrol edilmelidir.

2. Kaldırma ve İletme Ekipmanları:

   • Vinçler: Vinçler, insan ve malzeme taşıma sırasında ciddi güvenlik riskleri oluşturabilir. Bu nedenle vinçlerin halatları, zincirleri, frenleri ve genel yapıları periyodik olarak kontrol edilir.
   • Forkliftler: Forkliftlerin mekanik parçaları, hidrolik sistemleri ve lastiklerinin düzenli aralıklarla kontrol edilmesi, iş kazalarının önlenmesi açısından kritiktir.
   • Asansörler ve Yük Platformları: İş yerlerinde kullanılan insan ve yük asansörlerinin düzenli olarak bakımı ve test edilmesi, düşme ve mekanik arızalarla ilgili kazaları önler.

3. Elektrik Tesisatları ve Ekipmanları:

   • Topraklama Kontrolleri: Elektrik tesisatının topraklama sistemi, elektrik kaçakları ve çarpma risklerine karşı düzenli olarak kontrol edilir.
   • Elektrik Panoları ve Kabloları: Elektrik sistemlerinde aşırı ısınma, kısa devre ve yangın riskini önlemek için panolar, sigortalar ve kablolar düzenli olarak kontrol edilir.
   • Paratonerler: Yıldırım düşmelerine karşı koruma sağlamak için kullanılan paratoner sistemleri, yıldırım sezonları öncesinde periyodik olarak kontrol edilmelidir.

4. İş Makinaları ve Diğer Mekanik Ekipmanlar:

   • İş Makineleri: Ekskavatör, loder, dozer gibi iş makinelerinin mekanik aksamları, motorları, fren sistemleri ve diğer güvenlik sistemleri düzenli olarak test edilmelidir.
   • Koruyucu Ekipmanlar: İş makinelerinde kullanılan güvenlik bariyerleri, emniyet kemerleri ve diğer koruyucu ekipmanlar da periyodik kontrollerden geçirilmelidir.

5. Havalandırma ve İklimlendirme Sistemleri:

   • Havalandırma Sistemleri: Ortamdaki hava kalitesini kontrol etmek amacıyla kullanılan havalandırma sistemleri düzenli olarak test edilmeli, filtreler temizlenmeli ve hava akışları kontrol edilmelidir.
   • Klima ve Soğutma Sistemleri: Klima ve soğutma sistemlerinin düzenli bakımı, çalışanların konforunu artırırken enerji tasarrufu sağlar ve olası elektrik kazalarını önler.

6. Yangın Söndürme Sistemleri:

   • Yangın Söndürme Cihazları: İş yerinde bulunan yangın söndürme cihazlarının dolum durumu, son kullanma tarihleri ve basınç seviyeleri düzenli olarak kontrol edilmelidir.
   • Yangın Alarm ve Sprinkler Sistemleri: Yangın alarm sistemlerinin ve sprinklerlerin düzgün çalışıp çalışmadığı periyodik olarak test edilmelidir.

Periyodik Test ve Kontrol Sıklığı

Periyodik test ve kontrol sıklığı, iş yerindeki risk faktörlerine ve kullanılan ekipmanların türüne bağlı olarak değişir. Türkiye’deki İSG mevzuatına göre bazı ekipmanların periyodik kontrol süreleri şu şekildedir:

• Basınçlı kaplar ve kazanlar: Yılda bir kez.
• Kaldırma ve iletme ekipmanları: 3 ay ile 1 yıl arasında değişen sürelerde.
• Elektrik tesisatları ve topraklama sistemleri: Yılda bir kez.
• Yangın söndürme cihazları: Yılda bir kez.

Bu süreler, iş yerinin özelliklerine, ekipmanların kullanım yoğunluğuna ve ilgili risk faktörlerine göre değişiklik gösterebilir. İşverenler, ilgili yönetmeliklerde belirtilen periyotlara göre bu test ve kontrolleri yaptırmak zorundadır.

Periyodik Test ve Kontrollerin Yapılma Süreci

1. Planlama:

   • İş yerindeki ekipmanlar ve makineler gözden geçirilerek, hangi sistemlerin ne zaman kontrol edilmesi gerektiği planlanır.

2. Kontrollerin Yapılması:

   • Kontrol ve testler, yetkili ve sertifikalı İSG uzmanları ya da teknisyenler tarafından yapılır. Ölçüm cihazları ve test yöntemleri standartlara uygun olmalıdır.

3. Raporlama:

   • Yapılan testlerin sonuçları bir rapor halinde işverene sunulur. Bu rapor, ekipmanın kullanıma uygun olup olmadığını gösterir.

4. Düzeltici Önlemler:

   • Eğer test ve kontroller sonucunda herhangi bir eksiklik ya da risk tespit edilirse, işveren gerekli düzeltici önlemleri almakla yükümlüdür.

5. Periyodik İzleme:

   • Ekipmanlar düzenli olarak izlenir ve takip edilir. Tespit edilen riskler ve bu risklere karşı alınan önlemler sürekli gözden geçirilir.

Periyodik Test ve Kontrollerin Önemi

• Çalışan Güvenliği: Periyodik kontroller, iş kazalarını önlemeye yardımcı olur. Makine ve ekipmanların düzgün çalışması, çalışanların güvenliğini sağlar.

• Yasal Uyum: İSG mevzuatına uygun periyodik kontrollerin yapılması, iş yerinin yasal gereksinimlere uygun olmasını sağlar. Bu, işverenlerin cezai yaptırımlardan korunmasına da yardımcı olur.

• Ekipman Ömrünü Uzatma: Düzenli test ve kontroller, makine ve ekipmanların ömrünü uzatır. Erken tespit edilen arızalar ve yıpranmalar, ekipmanın daha uzun süre verimli kullanılmasını sağlar.

• İş Verimliliği: Güvenli ve sorunsuz çalışan ekipmanlar, iş yerinde kesintisiz ve verimli bir çalışma ortamı yaratır. Arızaların ve duruşların önlenmesi, iş sürekliliğini destekler.