İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Patlamadan Korunma Dokümanı Hazırlanması, iş yerlerinde patlayıcı ortamların oluşma riskine karşı alınması gereken önlemleri ve korunma stratejilerini belirten bir dokümandır. Bu doküman, patlayıcı ortam riskini minimize etmek, işçilerin güvenliğini sağlamak ve patlamaların yol açabileceği olası zararları önlemek amacıyla hazırlanır. İSG mevzuatı gereği, patlayıcı ortamın bulunma ihtimali olan her iş yerinde bu dokümanın hazırlanması zorunludur.

Patlamadan Korunma Dokümanının Kapsamı

1. Patlayıcı Ortamın Tanımlanması:

   • Patlamaya neden olabilecek maddelerin tanımlanması gerekir. Bu maddeler genellikle gazlar, buharlar, sisler veya tozlar olabilir. Özellikle kimyasal madde üretimi, depolanması ve kullanımı gibi süreçlerde bu riskler artar.

2. Patlayıcı Ortamın Oluşma Koşullarının Belirlenmesi:

   • Patlayıcı ortamın oluşma ihtimalini belirleyen koşullar incelenmelidir. Yanıcı maddelerin varlığı, oksijen kaynakları ve tutuşturucu kaynakların bir arada bulunması, patlayıcı ortamın oluşmasına zemin hazırlar.

3. Risk Analizi ve Değerlendirme:

   • Potansiyel patlayıcı ortamların hangi noktalarda oluşabileceği belirlenir ve bu bölgeler değerlendirilir. Risk analizinde, patlayıcı maddelerin özellikleri, ortamın koşulları (sıcaklık, basınç, havalandırma) ve olası tutuşturma kaynakları dikkate alınır.

4. Tehlikeli Bölgelerin Sınıflandırılması (Zonlama):

   • Patlayıcı ortamların oluşabileceği tehlikeli bölgeler, ATEX Direktiflerine uygun olarak sınıflandırılır. Bu sınıflandırma, iş yerindeki tehlikeli bölgeleri tanımlar:
     • Zone 0, 1 ve 2: Gazların, buharların ve sislerin bulunduğu bölgeler.
     • Zone 20, 21 ve 22: Tozların bulunduğu bölgeler.
   • Bu bölgelerin sınıflandırılması, uygun ekipman seçimi ve alınacak önlemler açısından kritiktir.

5. Tutuşturma Kaynaklarının Belirlenmesi:

   • Elektrik sistemleri, statik elektrik, sıcak yüzeyler, açık alevler, mekanik kıvılcım gibi patlamayı tetikleyebilecek olası tutuşturma kaynakları tanımlanır.

6. Alınacak Teknik ve Organizasyonel Önlemler:

   • Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek ve patlama riskini en aza indirmek amacıyla alınacak önlemler belirlenir:
     • Ortamda bulunan yanıcı maddelerin azaltılması.
     • Patlayıcı ortamın havalandırma ve filtreleme sistemleri ile önlenmesi.
     • Tutuşturma kaynaklarının izole edilmesi.
     • Patlama basıncını azaltan ekipmanların kullanılması (patlama tahliye kapakları, basınç azaltıcı sistemler).
     • Statik elektrik birikimini önleyici tedbirler.

7. Patlama Tehlikesine Karşı Eğitim ve Bilgilendirme:

   • Çalışanların patlama riskleri konusunda eğitilmesi ve bilgilendirilmesi zorunludur. İşçilere patlamaya karşı alınacak önlemler, tehlikeli bölgelerde nasıl çalışılacağı ve acil durum müdahale prosedürleri öğretilir.

8. Acil Durum Planı ve Müdahale:

   • Olası bir patlama durumunda yapılacak acil müdahale planları hazırlanır. Bu planlar, çalışanların hızlı ve güvenli bir şekilde tahliye edilmesi, patlama sonrası hasar kontrolü ve ilk yardım müdahalelerini içerir.

9. Koruyucu Ekipman ve Sistemlerin Seçimi:

   • Patlamadan korunma için kullanılacak ekipmanların ATEX sertifikalı olması gerekir. Patlayıcı ortamın bulunduğu bölgelerde kullanılan tüm cihazlar ve sistemler, patlamaya dayanıklı olmalıdır.

10. Belgelendirme ve Raporlama:

    • Patlamadan korunma dokümanı, iş yerinin mevcut durumunu ve alınan önlemleri detaylı bir şekilde raporlar. Bu dokümanın düzenli olarak güncellenmesi ve denetlenmesi gerekir.

Patlamadan Korunma Dokümanının Yasal Dayanağı

Patlamadan Korunma Dokümanı, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve bu kanuna bağlı yönetmelikler çerçevesinde hazırlanır. Özellikle “Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik” kapsamında bu dokümanın oluşturulması işverenin sorumluluğundadır. Yönetmelik, işverenin patlayıcı ortamlarda çalışanları korumak için gerekli teknik ve organizasyonel önlemleri almasını zorunlu kılar.

Patlamadan Korunma Dokümanının Hazırlanmasının Önemi

• Yasal Uyum: Patlamadan korunma dokümanı, iş yerlerinin yasal düzenlemelere uyum sağlaması açısından gereklidir.
• Çalışan Güvenliği: Çalışanların iş yerinde maruz kalabilecekleri patlama risklerinin minimize edilmesini sağlar.
• Maddi Kayıpların Önlenmesi: Patlama sonucu oluşabilecek yangın, hasar ve üretim kayıplarını önleyerek iş yeri için maddi zararların önüne geçer.
• İtibar Koruması: İş yerlerinin, güvenlik standartlarına uygun hareket etmesi, çalışanlar ve müşteriler nezdinde güvenilirliğini artırır.